Serviks (Rahim ağzı) Kanseri ve Smear Testinin Önemi

Kadınlarda serviks kanseri, dünya genelinde meme, akciğer ve kalın bağırsak kanserlerinden sonra dördüncü sıklıkta görülen, ülkemizde ise görülme sıklığı bakımından onuncu sırada yer alan kanserdir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan hesaplamalara göre, dünyada, 2022 yılında 662.301 yeni vaka görülmüştür.

Aynı yıl, hastalık nedeniyle 348.874 ölüm gerçekleşmiş olup kadınlarda, kanser nedeniyle gerçekleşen ölümlerin dördüncü önde gelen nedeni olmuştur. En son yayımlanan resmi verilere göre; ülkemizde serviks kanserinin görülme sıklığı yüz binde 4,5’tir ve bir yıl içerisinde 2.374 kadın serviks kanseri tanısı almıştır. 

Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı, hastalığın başlıca etkeni olan Human Papilloma Virüs’ün (HPV) erkek kanserlerinin %1’inden, kadın kanserlerinin ise %5-10’undan sorumlu olduğunu bildirmektedir. Ülkemiz verileri incelendiğinde, HPV ile ilişkili kanserlerin kadınları daha çok etkilediği görülmekte; kadınlarda, erkeklerin yaklaşık 5 katı HPV ile ilişkili kanser olduğu tahmin edilmektedir. 

Serviks kanserinin neredeyse tamamına yakını HPV’nin bazı tipleri nedeniyle oluşmakla birlikte bu enfeksiyonu geçiren herkeste bu kanser gelişmez. HPV, 200’den fazla virüsten oluşan bir grubun adıdır ve çoğu, insanda aktif enfeksiyona neden olmaz. Yüksek riskli HPV tipleriyle kalıcı HPV enfeksiyonu serviks kanserinin nedenidir. 

Serviks (Rahim ağzı)

Serviks, rahmin ağzında bulunur ve vajen ile devamlılık gösterir. Dış ortama vajen ile komşuluğu nedeni ile açıktır. Bu nedenle dış ortamdan etkilenir. Serviks bir epitel dönüşüm noktasıdır. Vajen ve vulvanın döşeyici epiteli olan skuamöz epitel serviksin vajene bakan dış kısmını kaplar iken, kalan iç kısmı kolumnar epitel ile kaplıdır.

Epitel dönüşüm noktaları tümörler açısından riskli bölgelerdir. Bu nedenle bu bölgelerin dikkatle gözlemlenmesi gerekir. HPV virüsü bu bölgeye yerleşmek sureti ile bu bölgeyi enfekte edebilir. Bir DNA virüsü olan HPV, yerleştiği hücrenin DNA’sında birtakım değişiklikler meydana getirerek hücreyi tümör yönünde değiştirmeyi başarabilir. Bu bahsedilen değişiklikler hücrede kademe-kademe meydana gelmektedir. Mikroskop altında incelenen hücrelerde bu değişiklikler rahatlıkla tanınabilmektedir.

Serviks Kanseri ve HPV

Kansere karşı hala elimizdeki en önemli silah, ona sebep olan etkeni bilerek ondan korunmaktır. Örnek verecek olursak, akciğer kanserinden korunmada en önemli silah sigara içmemektir. Bu nedenle, serviks kanseri ile mücadelede de en önemli silah HPV enfeksiyonunu önlemektir. Cinsel ilişki sırasında kondom kullanmak oldukça iyi bir korunma yöntemidir. Ayrıca son yıllarda gelişmiş ülkelerde rutin aşı programına dahil edilen HPV aşıları da oldukça iyi bir korunma yöntemi olup, ülkemizin de bir an önce bu aşıyı rutin aşı programına dahil etmesini ümit ediyoruz.

Tüm kanserler için korunma dışında ikinci ve çok önemli diğer bir silah ise kanser öncüsü olan lezyonları bulup tedavi etmektir. Kansere yakalanmayı önlemek için oldukça değerli olan bu tanı yöntemi maalesef her kanser için geçerli değildir. Örneğin, meme kanserinde öncü lezyonlar, radyoloji-patoloji ortak çalışmaları için tanınabilirken, akciğer kanserinde maalesef henüz daha böyle bir imkan mevcut değildir.

HPV nin servikste yaptığı kanser öncüsü lezyonlar, displastik değişiklikler -intraepitelyal neoplazmlar olarak bilinir.

Displaziler; düşük dereceli displazi ve şiddetli derecede displazi olarak 2’ye ayrılmıştır.

Kanser açısından en riskli olan şiddetli derecede displazilerdir. HPV enfeksiyonları direkt şiddetli derecede displazi olarak başlayabilir. Ayrıca HPV enfeksiyonları tarfaından oluşturulan düşük dereceli displaziler, yüksek dereceli displaziye ilerleyip kansere neden olabilir, ancak yüksek dereceli displaziye göre daha düşük bir ihtimaldir. Tüm bu displastik değişiklikler mikroskopik inceleme ile kolayca tanımlanabilir.

Smear testi bu amaçla yapılan ve oldukça iyi olan bir kanser tarama testidir.

Smear Testi

Smear testinde amaç, kanser öncüsü olan displastik değişilikleri belirlemek ve kansere ilerlemeden önce bunları tedavi etmektir. Smear testinin başarısı, kanser öncüsü lezyonların görülme sıklığının artması ile birlikte serviks kanseri sıklığının azalmasıdır. Yani bu test uygulanan ülkelerde kanser öncüsü lezyonlar kanser aşamasına gelmeden yakalanabilmektedir.

Basit bir matematik örneği ile smear testinin faydasını anlamak mümkündür;

Displastik değişiklik görülen hasta sayısı: 10
Kanser görülen hasta sayısı: 10
Displastik değiişiklikler+kanser=20

Smear testi taraması ile tarama yapılan kadın sayısını artırınca;

Displastik değişiklik görülen hasta sayısı: 13
Kanser görülen hasta sayısı: 7
Displastik değişikliler+kanser= 20

Kanser olan 3 hasta displastik değişiklik popülasyonuna dahil edilmiştir. Kanser olmadan önce tanı almış ve tedavi edilmiştir.

Şunu net olarak söyleyebiliriz smear testi serviks kanserini önleme açısından son derece önemlidir. HPV enfeksiyonunu tanıyan PCR testi bu duyarlılığı daha da artırmaktadır. Genellikle önerilen smear ve HPV PCR testinin ikisinin bir arada yapılmasıdır. Cinsel aktif olan kadınların mutlaka bu testi belli aralıklarla yaptırması gerekmektedir. Tarama sıklığı konusunda Sağlık Bakanlığı’nın ulusal tarama programları takip edilebilir.

Smear Testi Nasıl Yapılır ?

Smear testinde konvansiyonel ve sıvı bazlı sitoloji olarak 2 yöntem kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar sıvı bazlı sitolojinin daha duyarlı bir yöntem olduğunu desteklemektedir. Smear testi basit, non-invaziv, hastaya zararı olmayan ve oldukça ucuz bir yöntemdir. Bu nedenle tarama testi olarak kullanılmaktadır. Tarama testi, ister hasta ister sağlıklı olsun her bireye yapılması gereken testlerdir.

Smear testi şu şekilde yapılmaktadır;

Kadınlarda vajinal muayene sırasında, rahim ağzına dökülen hücreler bir fırça ile toplanarak direkt lama ya da bir sıvı içine alınır.

Sıvı içine alınan hücreler bazı araçlar ile bir takım işlemlerden geçtikten sonra lama yayılır. Ardından PAP boyama denilen bir boyama yöntemi ile boyandıktan sonra mikroskopik incelemeye tabi tutulur. Raporlama da genellikle Bethesda sistemi kullanılır.

Kanser açısından oldukça değerli olan bu test konusunda kadınların bilinçlendirilmesi, teste ulaşımın kolaylaştırılması, teste tabi tutulan kadın sayısının artırılması halk sağlığı açısından oldukça değerlidir.

Ayrıca Sağlık Bakanlığı’nın HPV aşısını rutin aşı programına dahil etmesi için gerekli kamuoyu baskısının oluşturulması da önemli bir konudur.